ویتامین A

ویتامین A

می خواهیم به معرفی ویتامینهایی که در دسته محلول در چربی قرار دارند بپردازیم.

یکی از ویتامینهای محلول در چربی، ویتامینA می باشد . مطمئنا شما نام آن را زیاد شنیده اید و شاید مطالبی راجع به آن مطالعه کرده اید . اکنون با معرفی ویتامینA متوجه خواهید شد که این ویتامین چیست و در بدن چه نقشی دارد؟

*  ویتامینA از ترکیباتی بنام رتینوئیدها ساخته می شود که فرم های فعال ویتامینAهستند و در طبیعت به چند صورت موجود می باشند . بدین ترتیب ویتامین  Aنام کلی ترکیباتی است که بیشتر آنها می توانند به هم تبدیل شوند و اعمال مختلفی در بدن دارند.,Aیکی از ویتامینهایی است که در بسیاری از نقاط بدن نقش حیاتی دارد.

در طبیعت موادی به نام پیش سازهای ویتامینA وجود دارد که بتا کاروتن از آن جمله است. بتا کاروتن ترکیبی است که در بدن شکسته شده و به ویتامینA تبدیل می شود . این ترکیب نارنجی رنگ به وفور در هویج موجود است به همین دلیل است که خوردن هویج را برای بهبود دید چشم توصیه می کنند .

چون ویتامینA محلول در چربی است جذب آن در روده ها به هضم چربیها بستگی دارد از اینرو کسانیکه در هضم چربیها مشکل دارند مثل مشکلات صفراوی ، باید میزان بیشتری ویتامینA دریافت کنند.

بدلیل اینکه ، این ویتامین محلول در چربی است و قابلیت ذخیره شدن در کبد و بافتهای چربی را داراست و می تواند در زمان کمبود مصرف مورد استفاده قرار گیرد.

عملکرد ویتامینA چیست؟

ویتامینAیکی از ویتامینهای بسیار مهم است و در بسیاری از فعالیتهای حیاتی بدن نقش دارد. از آن جمله :

ویتامین Aدر رشد و نمو مؤثر است.

ویتامین Aدر کیفیت بینایی مؤثر است.

ویتامینAنقش اساسی در حفظ بافتهای مخاطی بدن (مثل لایه های مخاطی اندامهای گوارشی) دارد.

ویتامین Aدر دستگاه ایمنی بدن و در تولید مثل مؤثر است.

یک نکته قابل ذکر در مورد ویتامین Aاین است که ویتامینA در بدن بوسیله مواد حمل کننده پروتئینی منتقل و به مکانهای مورد نیاز ارسال می شود . در صورتیکه فردی  کمبود شدید پروتئین داشته باشد مثل کودکان مبتلا به سوء تغذیه شدید ، عوارض کمبود ویتامینAدر وی ظاهر می گردد.

در مطلب بعد ، در مورد مواد غذایی محتوی ویتامینA و عوارض کمبود آن صحبت خواهیم کرد.

---

مقدمه

رتینول یا ویتامین A یکی از ویتامینهای محلول در چربی می‌باشد. ویتامین A از ترکیباتی به نام رتینوئیدها ساخته می‌شود که فرمهای فعال ویتامین A هستند و در طبیعت به چند صورت موجود می‌باشند. در طبیعت موادی به نام پیش سازهای ویتامین A وجود دارد که بتا کاروتن از آن جمله است. بتا کاروتن ترکیبی است که در بدن شکسته شده و به ویتامین A تبدیل می‌شود.
چون ویتامین A محلول در چربی است جذب آن در روده‌ها به هضم چربیها بستگی دارد. از این رو کسانی که در هضم چربیها مشکل دارند مثل مشکلات صفراوی ، باید میزان بیشتری ویتامین A دریافت کنند. به دلیل اینکه ، این ویتامین محلول در چربی است و قابلیت ذخیره شدن در کبد و بافتهای چربی را داراست و می‌تواند در زمان کمبود مصرف مورد استفاده قرار گیرد.

ساختمان شیمیایی

از نظر شیمیایی ویتامین A یک الکل نوع اول پلی اتیلنیک است. زنجیر کربنی آن دارای 4 اتصال دوگانه است که به یک حلقه شش ضلعی به نام بتا یونون منتهی شده است. این حلقه دارای یک اتصال دوگانه بین کربنهای آلفا و بتا بسبت به زنجیر کربنی می‌باشد. ویتامین A از مشتقات کربورهای ترپنی است و این کربورها خود از پلیمریزه شدن هیدروکربور سیر نشده به نام ایزو‌پرن حاصل می‌شوند. این ویتامین دارای تعداد زیادی ایزومرهای هندسی سیس و ترانس می‌باشد ولی همگی ایزومرهای فوق در طبیعت وجود ندارند و حتی از طریق مصنوعی نیز تولید نشده‌اند.

کاروتنها یا پرو ویتامینهای A

کاروتنها از گروه رنگدانه‌های کاروتنوئیدی مشتق می‌شوند. کاروتنوئیدها به رنگ قرمز و نارنجی می‌باشند و از نظر شیمیایی عبارتند از: هیدروکربورهایی با فرمول خام C₄₀H₅₆ که فرمول گسترده آنها از یک زنجیر کربنی که دریک یا دو انتها به یک حلقه 6 ضلعی منتهی شده است. چگونگی واکنشهایی که باعث تبدیل کاروتن به ویتامین A می‌شود شناخته نشده است.

عملکرد ویتامین A

ویتامین A یکی از ویتامینهای بسیار مهم است و در بسیاری از فعالیتهای حیاتی بدن نقش دارد. از آن جمله: ویتامین A در رشد و نمو مؤثر است. ویتامین A در کیفیت بینایی مؤثر است. ویتامین A نقش اساسی در حفظ بافتهای مخاطی بدن (مثل لایه‌های مخاطی اندامهای گوارشی) دارد. ویتامین A در دستگاه ایمنی بدن و در تولید مثل مؤثر است. ویتامین A در بدن بوسیله مواد حمل کننده پروتئینی منتقل و به مکانهای مورد نیاز ارسال می‌شود . در صورتی که فردی کمبود شدید پروتئین داشته باشد مثل کودکان مبتلا به سوء تغذیه شدید ، عوارض کمبود ویتامین A در وی ظاهر می‌گردد.

اعمال ویتامین A

• ضد شب کوری و ضعف قوه بینایی است و در معالجه بسیاری از اختلالات چشمی مؤثر است.
• مقاومت بدن را در مقابل عفونت مجاری تنفسی زیاد می‌نماید.
• مدت بیماری را کوتاه می‌سازد.
• لایه خارجی بافتها و اندامهای بدن را سالم نگاه می‌دارد.
• برای رشد استخوانهای محکم ، پوست ، مو ، دندانها و لثه‌های سالم ضروری است.
• در موارد استعمال خارجی به بهبود آکنه ، زرد زخم ، کورک و دمل کمک می‌کند.
• در معالجه نفخ و اتساع بعضی از اعضای بدن و ازدیاد فعالیت غده تیروئید مؤثر است.

منابع ویتامین A

این ویتامین به فرم اصلی‌اش فقط در مواد غذایی حیوانی موجود است. ویتامین A به مقدار زیاد در جگر وجود دارد. درتخم مرغ میزان محدودی از آن یافت می‌شوند و شیر و لبنیات منابع خوب ویتامین A هستند . پیش سازهای ویتامین A یعنی کاروتنوئیدها که در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شوند، که در سبزیجات با رنگ سبز تیره مثل سبزی خوردن و اسفناج، در سبزیجات نارنجی رنگ مثل هویج و کدو حلوایی و میوه‌های به رنگ نارنجی مثل پرتقال و گرمک وجود دارد.

عوارض کمبود ویتامین A

از آنجا که یکی از نقشهای اساسی ویتامین A در بینایی می‌باشد کمبود آن منجر به عارضه‌ای به نام شب‌کوری می شود. ویتامین A در رشد نیز مؤثر است و کمبود آن منجر به اختلال در رشد استخوانها می‌شود. همچنین با کمبود آن ، ایمنی در برابر عفونت کاهش می‌یابد و کم خونی عارض می‌شود. به دلیل تأثیر آن در تولید مثل ، کمبود ویتامین A منجر به عدم رشد مناسب جنین و سقط خود به خود می‌شود.
به دلیل تأثیر آن بر حفظ بافت مخاطی در صورت کمبود آن بافتهای مخاطی بدن که دستگاه گوارشی ، تنفسی ، ادراری و تولید مثل را از ورود میکروبها محافظت می‌کنند، تغییر شکل داده و بدن در معرض عفونت قرار می‌گیرد. در اثر کمبود ویتامین ، لایه مخاطی چشم حالت شفاف خود را از دست داده و در صورت ادامه کمبود دریافت ، خصوصا در کودکان مبتلا به سوء تغذیه شدید ، کوری عارض می‌شود. که خوشبختانه در کشور ما کمبود تا این حد مشاهده نمی‌شود.

نقش ویتامین A در شبکیه چشم

ویتامین A را رتینول نیز می‌نامند و این به علت نقش مهمی است که این ویتامین در شبکیه چشم و خصوصا در عمل بینایی در غروب آفتاب و در تاریکی به عهده دارد. در شبکیه چشم ویتامین A به شکل آلدئیدی یعنی رتین و یا رتینال وجود دارد. رتینال به کمک یک واکنش آنزیمی احیا گردیده و به رتینول تبدیل می‌شود و به عکس رتینول در اثر اکسیداسیون قابل تبدیل به رتینال است.