دانستنیهایی درباره دیابت

دانستنیهایی درباره دیابت

بیماری دیابت یا بیماری قند یکی از شایع ترین بیماریهای متابولیک در کشور امارات است. دیابت سیستم های مختلف بدن از جمله قلب و عروق، چشمها، کلیه ها، اعصاب محیطی و پاها را درگیر می کند. بسته به نوع دیابت مشکل اصلی افراد دارای این بیماری، عدم وجود یا کمبود انسولین در بدن آنهاست.

انسولین چیست؟

انسولین هورمونی است که توسط سلول های خاصی در لوزالمعده ترشح می شود. کنترل قند خون، کلسترول، متابولیسم پروتئین و انرژی از وظایف انسولین در بدن می باشد. بدون انسولین قند خون بالا می رود و بسته به میزان و مدت، بالا ماندن قند خون می تواند تبعات خطرناکی داشته باشد.

انواع دیابت

دیابت یا بیماری قند دو نوع دارد. شایع ترین نوع دیابت که به آن دیابت شیرین هم گفته می شود و همانطور که از اسم پیداست با قند و دفع قند در ادرار همراه است. این نوع دیابت موضوع بحث در این نوشتار است.

نوع دیگری از دیابت وجود دارد با نام دیابت بیمزه که منشا کاملا متفاوتی دارد و بیماری دیگری است و در نوشتار دیگری به آن   خواهیم پرداخت.

دیابت شیرین به دونوع یک و دو تقسیم می شود. در نوع یک به دلیل اختلال در سیستم دفاعی بدن، سلول های سازنده انسولین در لوزالمعده از بین می روند و بدن قابلیت تولید انسولین را به طور کامل از دست می دهد. در دیابت نوع دو بدن انسولین تولید می کند ولی انسولین کارآیی لازم در کنترل قند خون را ندارد. علت عمده این امر مقاومت بدن در برابر انسولین است. از مهمترین عوامل ایجاد مقاومت در برابر انسولین می توان به چاقی اشاره کرد.

شیوع دیابت

دیابت نوع دو نوع شایع تر دیابت است. جالب است که بدانید بیش از بیست درصد جمعیت بالغ در این کشور دچار بیماری دیابت هستند. برای مقایسه شیوع دیابت در ایران بین ۳ درصد در کل مناطق و ۱۲ درصد در مناطق بوشهر و اطراف آن در تغییر است.  شیوع دیابت در جهان حدود ۴ درصد تخمین زده شده است.  بنابر این شیوع دیابت در کشور امارات بطور هشدار دهنده ای بالاست. دیابت نوع دو معمولان در سنین بالاتر و دیابت نوع یک معمولا در افراد جوانتر اتفاق میافتد.  شروع دیابت نوع یک معمولاً حاد و اصطلاحا پر سرو صداست. در مقابل، دیابت نوع دو می تواند ماهها و سالها قبل از تشخیص شروع شده باشد بدون اینکه علائمی‌ از آن بروز کرده باشد.  در طی این مدت دیابت  بطور فعال  در حال صدمه زدن به ارگنهای مختلف از جمله قلب، چشمها و کلیه ها است.

چرا؟

شیوع دیابت به عوامل ژنتیکی و همچنین عوامل محیطی‌ از جمله چاقی بستگی مستقیم دارد.  با این وصف عدم تحرک، غذای‌ ناسالم و زیاد و برخی‌ فعوامل دیگر باعث دچار شدن به این بیماری می گردد.  از عوامل دیگر موثر در ابتلای به دیابت کمبود ویتامین د  است.  جالب است که بدانید‌ بیشتر ویتامین د موجود در بدن با نور آفتاب در پوست تولید میشود. با وجود این کمبود ویتامین د در امارات بسیار شایع است.  به نظر می‌رسد که به وجود فراوانی نور آفتاب، اکثر افراد در این کشور از آن بهرهٔ کافی‌ نمی برند.

تشخیص دیابت

در حالت طبیعی قند خون  تحت کنترل سخت قرار داشته ومیزان آن بین ۷۰-۱۰۰ در حالت ناشتا و کمتر از ۱۴۰ در مواقع دیگر است.  قند بالای ۱۲۶ م گ/دل در حالت ناشتا نشانگر بیماری دیابت است.  قند بین ۱۰۰-۱۲۶ م گ/دل  نشانگر پیش‌دیابت است. در برخی‌ مورد، از جمله هنگام بارداری برای تشخیص دیابت تست های تخصصی توصیه می شود.

عوارض دیابت

عوارض بیماری دیابت را به دو گروه دراز مدت و کوتاه مدت تقسیم می‌توان کرد.  بالا رفتن قند خون در  کوتاه مدت ممکن است  به علت کتو اسیدوسیس (در دیابت نوع یک) و یا  اغمای هیپرگلیکامیک (در دیابت نوع دو) منجر شود.  این مورد میتوانند بسیار خطرناک باشند و  بیمار در این حال معمولا باید بستری شود  و با سرم درمان شود. عوارض درازمدت دیابت شامل بیماری قلبی‌عروقی همچون  آنجین صدری و حملهٔ قلبی می شود. از دیگر عوارض دراز مدت می‌توان از بیماریهای چشم و کلیه و پاها نام برد.

درمان دیابت

درمان بیماری دیابت مستلزم رژیم مناسب غذایی، پایش (مونیتورینگ) قند خون و داروهای موثر تحت نظر پزشک می شود.  قبل از اینکه در مورد درمان دیابت توضیح دهیم، خوب است کمی‌ بیشتر در مورد کنترل دیابت نکاتی‌ چند را متذکر شویم. اول اینکه لفظ کنترل دیابت فقط کنترل قند خون را در بر نمی گیرد و شامل کنترل عوامل مهم دیگری از جمله چربی خون و کلسترول، فشار خون، ترک مصرف دخانیات و تغذیهٔ مناسب و ورزش هم می شود.  دوم آنکه نشانه های نوسانات قند خون در انسان خیلی‌ قابل اعتماد نیستند.  به عبارت دیگر نمی‌توان به نشانه هایی که بدن به ما می دهد برای دانستن اتفاقاتی که در مورد قند خون می افتد متکی‌ بود. در افرادی که به دیابت دچار هستند هدف ما این است که قبل از غذا قند بین ۸۰ تا ۱۳۰ م گ/دل و بعد از غذا کمتر از ۱۸۰باشد. این کنترل باید با تست کردن قند خون با گلوکومتر (پایش قند خون) انجام گیرد. دستگاه های گلوکومتر متعددی در بازار وجود دارند و بیشتر آنها دارای دقت قابل قبولی هستند.

درمان دیابت ‌نوع ۲

طبیعتا درمان دیابت نوع ۱ و ۲ با هم تفاوتهای اساسی‌ دارد. نوع ۲، چنانچه گفته شد نوع شایع تر دیابت است. در ابتدا به داروهای مورد استفاده در این نوع دیابت می پردازیم.

Metformin  - متفرمین (اسم تجاری‌ گلوکوفاژ)

متفرمین یکی از داروهای قدیمی برای پایین آوردن قند خون، و بدون شک بهترین آنها از نظر پایین آوردن درصد عوارض دراز مدت است. از دیگر امتیازات متفرمین ارزان بودن آن و درصد کم عوارض جانبی است. متفرمین مقاومت بدن به انسولین را پایین آورده و قند را پایین میاورد. متفرمین اگر به تنهایی‌ استفاده شود باعث افت قند (هیپوگلیسمی) نمی‌شود. از عوارض متفرمین می‌توان به دل درد و اسهال اشاره کرد که البته به ندرت اتفاق می افتد. مصرف متفرمین معمولا ۲ تا ۳ بار در روز و بعد از غذا است.  از مصرف متفرمین در افرادی که دچار نارسایی کلیه‌، قلب و یا کبد هستند باید اجتناب شود.

Glibenclamide – گلیبنکلامید

گلیبنکلامید هم از داروهای قدیمی دیابت است. این دارو لوزالمعده را تحریک می‌کند که انسولین بیشتری ترشح کند.  از عوارض این دارو افت قند خون و همچنین زیاد شدن وزن است.  این دارو قبل از غذا، یک تا دو بار در روز مصرف می شود و حد اکثر دوز مجاز آن ۱۵ م گ در روز است.

Gliclazide - گلیکلازید (نام تجاری ‌دیمیکرون و دیمیکرن ام آر)

این دارو هم مشابه گلیبنکلامید است ولی‌ عوارض جانبی کمتری دارد.  حد اکثر دوز مجاز این دارو ۴ قرص در روز است.  نوع ام آر این دارو یک بار در روز و قبل از صبحانه مصرف می شود. از داروهای دیگر در این کلاس می‌توان از گلیمپیرید (نام تجاری ‌امریل) نام برد. رپگلنید (نام تجاری‌ نوونروم) مشابه گلیبنکلامید ولی‌ از نظر مدت اثر تفاوت دارد. این تفاوت در بیماران خاص امتیازی محسوب می شود. آکاربوز (نام تجاری‌ گلوکبی) این دارو از هضم و جذب کربوهیدرات‌ها در روده جلوگیری می‌کند.

درمان های جدیدتر دیابت نوع ۲

Rosiglitazone (Avandia) و Pioglitazone (Actos, Glustin)

این داروها مقاومت بدن به انسولین را کم کرده و قند خون را پایین می آورند.  دیابت نوع ۲ بیماری پیش رونده است یعنی‌ با گذشت زمان قند خون بالاتر رفته و کنترل آن سخت‌تر می شود.  از این روست که فردی که دچار این بیماری است کم کم به داروهای بیشتری نیازمند می شود.  از مزایای این دو دارو این است که شیب پیشرفت دیابت را کم می کنند.  این داروها همچنین اثر مثبتی بر چربی خون دارند.  Glitazone ها نباید در بیماران دچار نارسایی قلبی استفاده شوند.  همچنین در کسانی‌ که انسولین هم استفاده می کنند مصرف این داروها توصیه نمی‌شود.  از عوارض Glitazone ها بالا رفتن وزن است.

Sitagliptin (Januvia) و Vildagliptin (Galvus)

این دو دارو از  مکانیزم جدیدی برای پایین آوردن قند خون بهره می برند. Sitagliptin و Vildagliptin باعث کاهش قند خون، بخصوص بعد از غذا می شوند.  این داروها به خودی خود باعث هیپوگلیسمی یا افت قند نمی شوند. همچنین این دو دارو وزن را بالا نمی برند.

Exenetide (Byetta)

این دارو از طریق تزریق زیر جلدی روزی دو بار استفاده می شود.  از مزایای آن علاوه بر پایین آمدن قند خون، کم شدن وزن در برخی‌ بیماران است.

داروهای ترکیبی

از جملهٔ این داروها می‌توان به داروهای زیر اشاره کرد:  Glucovance (Metformin + Glibenclamide)، Avandamet (Rosiglitazone + Metformin) ، Avandaryl (Rosiglitazone+ Glimepiride)

انسولین

بسیاری از بیماران از بیش از یک دارو برای کنترل قند استفاده می کنند. در بعضی‌ از موارد کنترل قند خون در دیابت نوع ۲ با داروهای خوراکی امکان پذیر نیست و به ناچار باید از انسولین استفاده شود. 

درمان دیابت نوع ۱

بیمارانی که به دیابت نوع ۱ دچارند وابسته به انسولین هستند.  یعنی‌ بدن آنها قادر به ترشح انسولین نیست و باید آنرا تزریق کنند. این تزریق زیر پوستی است و معمولا بین ۲ تا ۴ بار در روز توسط خود بیمار انجام می‌پذیرد،  برای این تزریق می‌توان از سرنگ یا قلم های مخصوص تزریق انسولین استفاده کرد.  فرد بیمار برای انجام این تزریق آموزش های لازم را از پزشک یا پرستار دیابت دریافت می‌کند. پایش قند خون در افرادی که انسولین دریافت می کنند الزامی است. انسولین ها بر اساس مدت اثر به چند گروه تقسیم می گردند: کوتاه اثر، میان اثر و بلند اثر.

همچنین گروه دیگری از انسولینها مخلوطی از انسولین کوتاه اثر و میان اثر هستند. رژیم‌های معمول برای کنترل قند در بیماران دیابت نوع ۱ شامل تزریق 2 یا ۴ بار در روز می شوند. جزئیات این رژیم ها بحثی‌ تخصصی و مناسب این گفتار نیست. 

منبع : http://marynaz.mihanblog.com